Η εκλογή νέου Ποντίφικα: Το Κονκλάβιο, ο λευκός καπνός και οι πιθανοί διάδοχοι του Πάπα Φραγκίσκου

Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 ετών ο Πάπας Φραγκίσκος, βυθίζοντας σε θλίψη την απανταχού χριστιανοσύνη. Χθες, ημέρα του Πάσχα και των Καθολικών, ο Ποντίφικας απηύθυνε έναν σύντομο χαιρετισμό και ευλόγησε τους χιλιάδες συγκεντρωμένους στο Βατικανό.

Στο μήνυμά του απηύθυνε έκκληση για παύση των εχθροπραξίων στη Γάζα, για απελευθέρωση των ισραηλινών ομήρων και για επίτευξη μιας δίκαιης και διαρκούς ειρήνης στην Ουκρανία. Ήταν o πρώτος Πάπας προερχόμενος από την Λατινική Αμερική και μέχρι στιγμής πολιτικοί ηγέτες έχουν αποχαιρετήσει τον Πάπα.

Πώς εκλέγεται ο Πάπας

Το σύστημα της εκλογής του Πάπα της Ρώμης είναι δημοκρατικό με μεγάλη έμφαση στη διεκπεραίωση πολλαπλών ψηφοφοριών, μέχρι να προκύψει σαφής συναίνεση. Επίσημα, οι υποψήφιοι για να εκλεγούν πρέπει να είναι μόνο άνδρες και καθολικοί, δηλαδή τυπικά λαϊκοί ή και απλοί ιερείς, αν και στην πραγματικότητα οι ποντίφικες έχουν επιλεγεί μόνο από τις τάξεις των Καρδιναλίων εδώ και αιώνες.

Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι ο νέος Πάπας θα εκλεγεί από την πρώτη ψηφοφορία. Αν και δεν κρατούνται πρακτικά και ουδείς γνωρίζει ποιος πήρε πόσες ψήφους, εντούτοις κάποιες εικασίες μπορεί να γίνουν.

Πριν αρχίσουν οι ψηφοφορίες οι καρδινάλιοι συγκεντρώνονται στο Βατικανό, όπου οι επίσκοποι που θέλουν να κατέλθουν ως υποψήφιοι έχοντας όραμα για την καθολική Εκκλησία, καλούνται να περιγράψουν ενώπιον του κολεγίου των καρδιναλίων τους σκοπούς τους. Αυτές οι -τύποις- προεκλογικές ομιλίες θα είναι η «μαγιά» για να διαμορφωθούν οι ομάδες των υποψηφίων. Ανάλογα με τον προσανατολισμό τους, συντηρητικοί, μετριοπαθείς, φιλελεύθεροι, οι καρδινάλιοι ατομικά ή ομαδικά θα αρχίσουν να συντάσσονται πίσω από τους υποψηφίους.

Extra omnes-Βγείτε όλοι έξω

Για να ξεκινήσει η διαδικασία, τελείται μια ειδική πρωινή λειτουργία, μετά την οποία οι περίπου 120 Καρδινάλιοι σε ηλικία ψήφου θα συγκεντρωθούν μέσα στην Καπέλα Σιστίνα – την έδρα όλων των Παπικών Κονκλάβων από το 1858. Αργότερα μέσα στην ημέρα, η φράση «extra omnes» (όλοι έξω) ηχεί και οι Καρδινάλιοι – που έχουν ορκιστεί σε όρκο μυστικότητας – θα κλειδωθούν μέσα στο κονκλάβιο.

Τι είναι το κονκλάβιο

Είναι παράφραση της λατινικής φράσης: cum clavis, που μεταφράζεται ως «χωρίς κλειδιά» ή «κλειδωμένα», σε ανάμνηση της απομόνωσης των καρδιναλίων έως ότου αποφασίσουν το ποιος θα εκλεγεί Πάπας.

Το τελετουργικό με την πάροδο των αιώνων έχει εξελιχθεί και είναι -πλέον- μια χολιγουντιανού επιπέδου χορογραφία. Οι καρδινάλιοι-εκλέκτορες, δηλαδή όσοι την ημέρα που θα εκκινήσει το κονκλάβιο δεν θα έχουν συμπληρώσει το 80ο έτος της ηλικίας τους, σε πομπή και ψάλλοντας ύμνους θα καθίσουν ιεραρχικά αριστερά και δεξιά του μονόκλιτου παρεκκλήσιου της Καπέλα Σιστίνα.

Μπροστά στην αγιογραφία της ημέρας της κρίσεως οι καρδινάλιοι θα κληθούν να εκλέξουν αυτόν που θεωρούν ως καταλληλότερο για να ανέβει στον θρόνο ως ο 267ος διάδοχος του Αγίου Πέτρου.

Τα ονόματα εννέα Καρδιναλίων επιλέγονται τυχαία για να λειτουργήσουν και να οργανώσουν την ψηφοφορία. Τρεις γίνονται Ελεγκτές, των οποίων η δουλειά είναι να επιβλέπουν την ψηφοφορία. Άλλοι τρεις συγκεντρώνουν τις ψήφους και άλλοι τρεις τις αναθεωρούν.

Μαύρος και λευκός καπνός

Τα ψηφοδέλτια καίγονται προκειμένου να μην υπάρξουν πειστήρια της διαδικασίας που προηγήθηκε. Από αυτή την πρακτική έλκει την καταγωγή της η διαδικασία του μαύρου ή λευκού καπνού που σηματοδοτεί την αρνητική ή θετική κατάληξη μιας ψηφοφορίας. Ο μαύρος καπνός που παράγεται από τη φωτιά λέει στα πλήθη που περίμεναν έξω ότι ένας νέος Πάπας δεν έχει ακόμη επιλεγεί.

Όταν ένας υποψήφιος κερδίσει τελικά τα δύο τρίτα των ψήφων, εκλέγεται νέος Πάπας. Στη συνέχεια, ο κοσμήτορας του κολεγίου των Καρδιναλίων, τη θέση αυτή έχει τώρα ο ιταλός Καρδινάλιος Ιώαννης Ρε, θα σταθεί μπροστά στο κάθισμα του εκλεγμένου υποψηφίου και θα τον ρωτήσει εάν αποδέχεται το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας και την εκλογή του ως Πάπα Ρώμης. Εάν η απάντηση είναι ναι, τότε ο νέος Πάπας καλείται να επιλέξει το νέο παπικό του όνομα.

Αν και ο Πάπας θεωρείται διάδοχος του Αγίου Πέτρου, κανένας δεν επέλεξε το όνομα Πέτρος για το παπικό του όνομα, εν μέρει για να αποφύγει τις συγκρίσεις με τον ιδρυτή της καθολικής Εκκλησίας και εν μέρει λόγω μιας αρχαίας προφητείας ότι ένας νέος Πάπας ονόματι Πέτρος θα προηγηθεί του τέλους του κόσμου.

Οι βασικοί υποψήφιοι

Ορισμένοι από τους κορυφαίους υποψηφίους, οι οποίοι κατατάσσονται από τον Ιταλό παρατηρητή του Βατικανού Gaetano Masciullo και τους Βατικανόφιλους Edward Pentin και Diane Montagna της ιστοσελίδας The College of Cardinals Report, κυμαίνονται από έναν υποστηρικτή «νεομοντέρνων» θεολογικών θέσεων έως πιο συντηρητικούς ηγέτες.

Έχουν κατατάξει τους υποψηφίους στην ιστοσελίδα The College of Cardinals Report . Μεταξύ εκείνων που θεωρούνται πιο πιθανό να εκλεγούν είναι αυτοί οι έξι άνδρες:

Καρδινάλιος Luis Tagle, 67 ετών

Ο Tagle, από τις Φιλιππίνες, λέγεται ότι είναι προστατευόμενος του Φραγκίσκου, αλλά μπορεί να έχει χάσει την εύνοια μετά την ανακάλυψη υποτιθέμενων «ελλείψεων» όταν ήταν επικεφαλής της φιλανθρωπικής οργάνωσης του Βατικανού Caritas International.

Ο Masciullo έγραψε ότι ο Tagle, «έχει εκφράσει πολύ “ανοιχτές” απόψεις για θέματα όπως η κοινωνία για μη μυστικά παντρεμένα ζευγάρια και για την ομοφυλοφιλία, υπονοώντας ότι οι οικουμενικές ηθικές αρχές μπορεί να “μην ισχύουν σε όλες τις περιπτώσεις”».

Καρδινάλιος Jean-Marc Aveline, 66 ετών

Ο Aveline, από τη Γαλλία, φέρεται να είναι ο «αγαπημένος» καρδινάλιος του Φραγκίσκου για να τον διαδεχθεί.

Είναι λόγιος και ευχάριστος, λένε οι παρατηρητές. Ο Masciullo τον αποκάλεσε «επικίνδυνο υποψήφιο» για τον παπισμό. Είπε ότι ο Aveline «εκτιμάται ιδιαίτερα» στα αριστερά εκκλησιαστικά και πολιτικά στρατόπεδα και υποστηρίζει την «ισχυρή αποκέντρωση» για την Εκκλησία.

Καρδινάλιος Willem Jacobus Eijk, 71 ετών

Ιατρός και θεολόγος, ο Eijk εμμένει στο καθολικό δόγμα ακόμη και όταν αυτό είναι αντιδημοφιλές. Είναι ένας επιτυχημένος διαχειριστής και αντιτίθεται στις ευλογίες για τα ζευγάρια του ίδιου φύλου και στη «θεραπεία φύλου».

Ο Ολλανδός ιεράρχης δεν υποστηρίζει επίσης τη χειροτονία των γυναικών, μια στάση που θα μπορούσε να προσελκύσει συντηρητικά στοιχεία.

Καρδινάλιος Malcolm Ranjith, 77 ετών

Ο Ranjith είναι αρχιεπίσκοπος του Κολόμπο, στη Σρι Λάνκα. Η εκλογή του θα ανέβαζε έναν Ασιάτη στον παπισμό και θα εγκαθιστούσε έναν άνθρωπο ευθυγραμμισμένο τόσο με τον εκλιπόντα Πάπα Βενέδικτο ΙΣΤ’ όσο και με την ανησυχία του Φραγκίσκου για τους φτωχούς και το περιβάλλον.

Ο Masciullo δήλωσε ότι ορισμένοι θεωρούν τον Ranjith «απόλυτα ευθυγραμμισμένο με τον Βενέδικτο ΙΣΤ’». Ένα άλλο πλεονέκτημα: κατάγεται από τη νότια Ασία, όπου ο καθολικισμός γνωρίζει τεράστια ανάπτυξη.