Το στολισμένο πένθος και τα έθιμα του Επιταφίου
Οι γυναίκες και οι νέες κοπέλες αναλαμβάνουν να στολίσουν τον Επιτάφιο με ανοιξιάτικα άνθη – βιολέτες, μενεξέδες, τριαντάφυλλα – φτιάχνοντας στεφάνια και γιρλάντες. Το μεσημέρι, πραγματοποιείται το προσκύνημα, όπου οι γυναίκες και τα παιδιά περνούν από κάτω «για να πάρουν την ευλογία του».
Το βράδυ, η περιφορά του Επιταφίου αποτελεί κορύφωση της τελετουργίας, ενώ σε μέρη όπως η Μεσσηνία και η Ύδρα, φωτιές καίνε τον “Ιούδα” και πραγματοποιούνται δέησες μέσα στη θάλασσα για τους θαλασσοδαρμένους.
Στη Μακεδονία, οι κάτοικοι στολίζουν την είσοδο του σπιτιού με εικόνα του Χριστού, λουλούδια, κεριά και λιβάνι, ενώ ένα πιάτο με φυτρωμένη φακή ή κριθάρι συμβολίζει την ελπίδα της Ανάστασης.
Τα λεγόμενα «Χριστολούλουδα», δηλαδή τα άνθη του Επιταφίου, θεωρούνται θαυματουργά φυλακτά, και συχνά, κάποιοι τα παίρνουν κρυφά στο τέλος της πομπής, πιστεύοντας ότι φέρνουν ευλογία και καλοτυχία.
Δευτέρα του Πάσχα: Αυγομαχίες, Λέηση & άλλα εντυπωσιακά έθιμα και παραδόσεις ανά την Ελλάδα
Η Ελλάδα είναι μία χώρα με τεράστια ιστορία και πολλές παραδόσεις. Την περίοδο των εορτασμών του Πάσχα, υπάρχουν πάρα πολλά έθιμα. Πολλές φορές, τα έθιμα αυτά διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή προσδείδοντας μία μοναδικότητα στο κάθε μέρος. Πάμε να δούμε κάποια πολύ όμορφα και ξεχωριστά έθιμα ανά την Ελλάδα, κυρίως για την Δευτέρα του Πάσχα.
Βόρεια Ελλάδα & Αυγομαχίες:
Σήμερα, τη Δευτέρα του Πάσχα, αναμένεται να αναβιώσουν πολλά έθιμα στη Βόρεια Ελλάδα, συνεχίζοντας έτσι την παράδοση και τον πολιτισμό της περιοχής.
Άγιον Όρος
Η γιορτή του Πάσχα στο Άγιο Όρος φτάνει στην αποκορύφωσή της με την εντυπωσιακή περιφορά της θαυματουργής εικόνας του Άξιον Εστί στις Καρυές, την μικρή πρωτεύουσα της περιοχής με τα 200 κατοίκους.
Οι κάτοικοι των Κελλίων έχουν προνομιούχο ρόλο σε αυτή την περίσταση. Αντιλαμβάνονται τη Θαυματουργή Εικόνα του Αξιον Εστί ως κάτι αποκλειστικά δικό τους – τον ύμνο του Αρχαγγέλου ψάλλεται σε κελλί, ενώ από εκεί μεταφέρθηκε από τους μοναχούς τον 11ο αιώνα στο Πρωτάτο. Δική τους είναι η Εικόνα και «δεν Την έφεραν οι Μοναστηριακοί από κανένα Μοναστήρι τους…»
Για τον λόγο αυτό, η εικόνα αυτή χαρακτηρίζεται ως η προστάτιδα και η πολιούχος όλου του Αγίου Όρους.
«Φανοί, εισοδικά, θυμιατά, λάβαρα, σημαίες, είναι ήδη στο δρόμο και θα συνοδεύουν την εικόνα σε όλη την διαδρομή. Εκτός δε απ’ τις γαλανόλευκες σημαίες, του φρονήματος των μοναχών και της αγάπης των προς την πατρίδα εκδηλωτικές, δεν θα λείψουν και οι κιτρινόμαυρες βυζαντινές με τον σταυροστεφανωμένο δικέφαλο αετό, ως ιστορική ενατένισις και ευλαβής αναφορά στη δόξα της βασιλεύουσας Πόλης και στη συγγένεια του Όρους μ’ αυτήν» αναφέρει το Τυπικό του 1508.
Πέλλα
Στην περιοχή της Πέλλας, συγκεκριμένα στο γραφικό χωριό Μαργαρίτα, τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, τιμάται το τοπικό έθιμο του Σπασίματος των Αυγών, ενώ παράλληλα προσφέρονται στους επισκέπτες ντόπια παραδοσιακά εδέσματα.
Καβάλα
Τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, στη δημοτική κοινότητα Κρηνίδων του δήμου Καβάλας, αναβιώνει ένα παραδοσιακό έθιμο γνωστό ως “αυγομαχίες”. Μικροί και μεγάλοι, με μεγάλη προσοχή, παρουσιάζουν τα δικά τους αυγά και συμμετέχουν σε μια ξεχωριστή μάχη τσουγκρίσματος. Ο νικητής διακρίνεται από τον αριθμό των αβλαβών αυγών που θα καταφέρει να διατηρήσει στην κατοχή του.
Χαλκιδική
Και φέτος, τη Δευτέρα του Πάσχα, στο Λάκκωμα, θα επαναληφθεί το τοπικό έθιμο των αυγομαχιών. Πρόκειται για μια παράδοση που φέρθηκε στην περιοχή από τους πρόσφυγες του Πόντου και συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού, αλλά και την αιώνια έριδα μεταξύ του καλού και του κακού.
Οι συμμετέχοντες στον αγώνα των “αυγομάχων” προσέρχονται στο γήπεδο μπάσκετ μια ώρα πριν την έναρξη του εθίμου, όπου πραγματοποιείται ο έλεγχος των αυγών. Κεντρικός κανόνας της παράδοσης είναι η αποκλειστική χρήση αυγών κότας.
Οι συμμετέχοντες, σύμφωνα με τις πληροφορίες του thestival, λαμβάνουν μέρος στον αγώνα των αυγομάχων με συνολικά 45 αυγά, και ο νικητής αναδεικνύεται βάσει του ελάχιστου αριθμού σπασμένων αυγών. Στους τρεις πρώτους νικητές απονέμονται διακρίσεις, ενώ στον πρώτο που δεν θα έχει κανένα σπασμένο αυγό απονέμεται το “χρυσό τηγάνι” για να χρησιμοποιήσει στο τηγάνισμα.
Σέρρες
Το έθιμο, που αποτελεί μια παράδοση με αρχές που χάνονται στο βάθος του χρόνου και από τον πολιτισμό του Πόντου, αναβιώνει ετησίως κάθε Δευτέρα του Πάσχα στο γραφικό χωριό Καστανούσα, που βρίσκεται στην περιοχή της Σιδηροκάστρου των Σερρών.
Το έθιμο από τον Πόντο
Οι παραδοσιακές «αυγομαχίες», φέρνοντας μαζί τους το ιστορικό βάρος των προσφύγων του Πόντου που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του σημερινού χωριού Καστανούσσα, παλιότερα γνωστού ως Πάλμες, αποτελούν ένα έθιμο που ξεπηδά από την απέραντη πλοκή του πολιτιστικού παρελθόντος. Αυτή η παράδοση ξεκίνησε αργά αλλά βεβαίως στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου παρέες ανταγωνίζονταν για το ποιος θα κρατήσει το πιο ανθεκτικό αυγό. Εδώ και τριάντα χρόνια, αυτή η παράδοση αναβιώνει συνεχώς, ενώ τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, η αγωνιστική της μορφή διοργανώνεται με την υποστήριξη του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστανούσσας.
«Ο σύλλογος το ανέλαβε και το ανέδειξε, όχι μόνο στην περιοχή αλλά ευρύτερα στην Κεντρική Μακεδονία», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστανούσσας, Λευτέρης Παπαδόπουλος.
Όπως εξηγεί, οι συμμετέχοντες έρχονται από Δράμα μέχρι και Φλώρινα, ενώ πέρυσι ήρθε και ένας Έλληνας που διαμένει μόνιμα στην Ελβετία. «Ήρθε μόνο για το έθιμο, διαγωνίστηκε και έφυγε. Τον περιμένουμε και φέτος», αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Παπαδόπουλος.
Τι προβλέπει ο διαγωνισμός «αυγομαχιών»:
Με βάση τις προϋποθέσεις του διαγωνισμού, κάθε συμμετέχων φέρνει μαζί του τριάντα λευκά βρασμένα αυγά. Μετά την ολοκλήρωση της Θείας Λειτουργίας, στον προαύλιο χώρο του δημοτικού σχολείου, ετοιμάζονται δύο μεγάλες πλατφόρμες, όπου θα καθίσουν οι διαγωνιζόμενοι.
Ο αγώνας ξεκινά και ο επιτυχής θα είναι εκείνος που θα καταφέρει να σπάσει όλα τα αυγά πριν από την τελική πτώση, όπου θα επιβληθεί μόνο ένα ανθεκτικό αυγό.
«Τα αυγά πρέπει να είναι άβαφα προκειμένου να ελεγχθούν ότι είναι αποκλειστικά και μόνο αυγά κότας και κανενός άλλου πτηνού», επισημαίνει ο κ. Παπαδόπουλος, συμπληρώνοντας πως η προετοιμασία των αυγομάχων διαρκεί αρκετό καιρό.
«Κάποιος καλείται να διαλέξει ακόμη και από 2.000 χιλιάδες αυγά, μόνο τα 50, για να έρθει εδώ τελικά με τα 30», θα επισημάνει ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστανούσσας.
Η αναμέτρηση ξεκινά και επιτυχής θα είναι αυτός που θα καταφέρει να ανοίξει όλα τα αυγά πριν από την τελική πτώση, όπου θα κρατήσει μόνο ένα ανθεκτικό αυγό.
Όσο για τα μυστικά των γερών αυγών, όπως λέει, «κανείς δεν τα αποκαλύπτει, ενώ πολλοί το έχουν προάγει σε επιστήμη, καθώς δίνουν ακόμη και συγκεκριμένη τροφή στις κότες τους προκειμένου να κάνουν γερά αβγά».
Ο ανταγωνισμός της αυγομαχίας διαιρείται σε δύο κατηγορίες, με την πρώτη να αφορά τα παιδιά, τα οποία ανταγωνίζονται χρησιμοποιώντας 15 αυγά, και τη δεύτερη που απευθύνεται στους ενήλικες, οι οποίοι διαγωνίζονται με 30 αυγά. Οι όροι του διαγωνισμού είναι ομοίως ισχύοντες για όλους, ανεξαρτήτως ηλικίας ή φύλου.
Σύμφωνα με τη διαδικασία, κάθε διαγωνιζόμενος αναλαμβάνει στροφή και σπάει σειρά τα αυγά των συμμετεχόντων, αποκτώντας ένα ένα τα αυγά από τον καθένα. Κάθε αυγό είναι αριθμημένο για ευκολότερη παρακολούθηση.
Μόλις ολοκληρωθεί η σειρά του, επιστρέφει στη θέση του και ο επόμενος αναλαμβάνει τη σειρά του. Σε περίπτωση που τον πλήττει η ατυχία και σπάσουν όλα τα αυγά που κρατά, τότε αποχωρεί από τον αγώνα.
Το έπαθλο του εθίμου:
Ο νικητής της “αυγομαχίας” θα απολαύσει όχι μόνο τα εύσημα αλλά και πλούσια δώρα. Φέτος, ο πρώτος νικητής θα αποκτήσει μια τηλεόραση, ενώ ο δεύτερος θα βραβευτεί με ένα χορτοκοπτικό μηχάνημα και ο τρίτος με ένα ηλεκτρικό δράπανο.
Οι “αυγομαχίες” πάντα συνοδεύονται από παραδοσιακό γλέντι και την απόλαυση εδεσμάτων, εμπνευσμένων από την πατροπαράδοτη κουζίνα του Πόντου.
Νικητές και ηττημένοι, αλλά και όσοι παρευρεθούν για το έθιμο στην Καστανούσσα θα πάρουν όλοι την ευλογία, καθώς όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου, «το έθιμο συμβολίζει τη νίκη του καλού έναντι του κακού, αλλά και την Ανάσταση του Κυρίου».